زندگی و فعالیت های فرهنگی و ادبی استاد حاج مراد دوردی قاضی

ترکمن سسی - ناز محمد یگن محمدی، در باره زندگی و فعالیت های فرهنگی و ادبی استاد حاج مراد دوردی قاضی نوشت: در سال 1307 شمسی در شهر تاریخی کومش دفه (گمیشان) ساحل دریای خزر در یک خانواده مذهبی چشم به جهان گشود. نام پدرش ملا عاشور و نام مادرش بختی بود.

در سال 1336 در 29 سالگی به شهر گنبدکاووس مهاجرت می نماید. افتتاح کتابفروشی قابوس و انتشارات قابوس و اخذ خبرنگاری و نمایندگی روزنامه کیهان از جمله فعالیت های ایشان در آن دوره بوده است.
از جمله فعالیت های استاد قاضی گردآوری نسخه های قدیمی و دست نویس و تکمیل آثار ناقص و چاپ آثار ارزشمند شاعران، نویسندگان، ادبا و مورخین عمدتا در حوزه فرهنگ و ادب ترکمن ها، چاپ دیوان کامل مختومقلی فراغی در دهه چهل شمسی، سفرهای متعدد در راستای یافتن نسخ و کتب قدیمه مرتبط با تاریخ و ادبیات ترکمن به کشورهای افغانستان، هندوستان، ترکمنستان، ترکیه و چین و همچنین مسافرت به جای جای ترکمن صحرا و گذر از مسیرهای صعب العبور منطقه جرگلان برای دیدار با عطا ایشان از نوادگان دولت محمد آزادی و دستیابی به نسخه ی کامل تر دیوان مختومقلی فراغی.

حاج مراد دوردی قاضی بارها از سوی مسئولین استان گلستان و انجمن های فرهنگی و ادبی بعنوان چهره ماندگار مورد تقدیر قرار گرفته است.
همچنین از سوی ریاست جمهوری فقید ترکمنستان (نیازوف) نیز بابت تلاش هایش در جهت ادبیات ترکمن و علی الخصوص مختومقلی فراغی با اهدای نشان بین المللی مختومقلی مورد تقدیر قرار گرفته است.
با تلاشها و پیگیری حاج مراد دوردی قاضی آرامگاه مختومقلی فراغی و دولت محمد آزادی در سال 1370 با طراحی مرحوم مهندس آنا محمد نیازی ساخته شد. این بنا در تاریخ 20 اردیبهشت 1378 شمسی با حضور صفر مراد نیازوف رییس جمهور وقت ترکمنستان و آقای مهاجرانی وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران افتتاح گردید.
لازم به ذکر است که استاد مراد دوردی قاضی با همراهی حاج عبدالله آهنگری نقش اساسی و اولیه در کشف آرامگاه مختومقلی فراغی و دولت محمد آزادی و به ثبت رساندن آن در زمره آثار ملی ایران داشته است.
آرامگاه مختومقلی فراغی در تاریخ 26 اسفند 1386 شمسی با شماره ثبت 22251 به عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
حاج مراد دوردی قاضی در طول بیش از شصت سال فعالیت فرهنگی و ادبی، نسخه های دیوان مختومقلی فراغی را که با مشقت فراوان از جرگلان ایران، افغانستان، ترکمنستان (دوره شوروی) جمع آوری کرده و دیوان مختومقلی فراغی را حدود 14 بار به چاپ رسانید، که جمع تیراژ آن ها به بیش از بیست هزار نسخه می رسد.
استاد قاضی سالهای متوالی به عنوان رییس هیئت امنای خالدنبی، تلاش شبانه روزی در جهت مرمت و بازسازی مقبره و احداث زائر سرا و سایر امکانات رفاهی آنجا داشته است.
حاج مراد دردی قاضی سال ها به عنوان هیئت امنای آرامگاه مختومقلی نقش اساسی و اولیه در برگزاری مراسم باشکوه سالیانه مختومقلی فراغی و پدرش دولت محمد آزادی داشته است.
استاد قاضی در مورخه 17 آذر 1396 در شهرستان گنبدکاووس فوت نموده و طی تشییع جنازه باشکوهی در قبرستان گوکی صوفی به خاک سپرده می شود. روحش شاد و یادش گرامی

2- آثار و فعالیت های فرهنگی و ادبی

1- چاپ و انتشار دیوان کامل مختومقلی فراغی (13 بار تجدید چاپ شده است)
2- چاپ و انتشار دیوان محمد ولی کمینه (4 بار تجدید چاپ شده است)
3- چاپ و انتشار دیوان قربان دردی ذلیلی (4 بار تجدید چاپ شده است)
4- چاپ و انتشار دیوان صحت ایشان (3 بار تجدید چاپ شده است)
5- چاپ و انتشار دیوان ملانفس (3 بار تجدید چاپ شده است)
6- چاپ و انتشار دیوان محتاجی (ماتاجی) (3 بار تجدید چاپ شده است)
7- چاپ و انتشار دیوان مسکین قلیچ ( دو بار تجدید چاپ شده است)
8- چاپ و انتشار اشعار مرد شاعر و محمد شاعر ( یک بار تجدید چاپ شده است)
9- چاپ و انتشار سیدی خوجه (یک بار تجدید چاپ شده است)
10- امام حسین (رضی اله عنه) حقده روایت (یک بار تجدید چاپ شده است)
11- چاپ و انتشار داستان زهره و طاهر (دو بار تجدید چاپ شده است)
12- چاپ و انتشار داستان صایاد – همراه (یک بار تجدید چاپ شده است)
13- چاپ و انتشار شاصنم غریب (دو بار تجدید چاپ شده است)
14- چاپ و انتشار گل و بلبل (یک بار تجدید چاپ شده است)
15- چاپ و انتشار داستان یوسف و زلیخا (یک بار تجدید چاپ شده است)
16- چاپ و انتشار داستان گوراوغلی
17- چاپ و انتشار ارته کیلر (داستان های ترکمنی)
18- چاپ و انتشار داستان عرض قنبر
19- چاپ و انتشار نجف اوغلان دستانی
20- چاپ و انتشار کتاب سوزلیک (فرهنگ لغات ترکمنی به ترکمنی) تحقیق و تالیف مراد دوردی قاضی
21- چاپ و انتشار دیوان اشعار محمد بایرام خان بهارلی
22- چاپ و انتشار کتاب دو جلدی ادبی میراث تحقیق و تألیف حاج مراد دوردی قاضی (توضیح و تفسیر اشعار مختومقلی فراغی)
23- چاپ و انتشار خودآموز ترکمنی تألیف حاج مراد دوردی قاضی(یک بار تجدید چاپ شده است)
24- چاپ و انتشار مجموعه اشعار قره جه اوغلان
25- چاپ و انتشار مجموعه اشعار آق جرن لر
26- چاپ و انتشار مجموعه اشعار عراز عاشقی
27- چاپ و انتشار فراغینگ قاشیندا (کریم قربان نفس)
28- چاپ و انتشار دیوان غایب نظر غایبی
29- چاپ و انتشار کتاب ترکی دل آرام
30- چاپ و انتشار کتاب دو جلدی ترکمن فولکلوری تحقیق و تألیف استاد قاضی
31- چاپ و انتشار کتاب جنگ نامه زین العرب
32- چاپ و انتشار کتاب فضیلت الفاتحه
33- چاپ و انتشار کتاب تاریخچه و فضیلت نامه خالد نبی
34- نماز اوقالمانینگ طریقه سی (آموزش نماز) مولف حاج مراد دوردی قاضی، قربان محمد آخوند قاضی
35-چاپ وانتشارکتاب طهارت و نماز دستورلاری
36- چاپ و انتشار کتاب عاشق چانگلی دسسانی
37-چاپ وانتشار فرهنگ قاضی (فارسی – ترکمنی) تألیف :حاج مراد دوردی قاضی
38- چاپ و انتشار کتاب موعظه المسلمین
39- چاپ و انتشار کتاب ارشاد الترکمان
40-چاپ و انتشار داستان یوسف و احمد (یک بار تجدید چاپ شده است)
41- شرح حال فارسی مختومقلی فراغی و محمد ولی کمینه
42- چاپ و انتشار کتاب خودآموز زبان روسی
43-چاپ و انتشار کتاب آتالار نقلی تحقیق و تألیف حاج مراددوردی قاضی
44- چاپ و انتشار کتاب آتالار سوزی تحقیق و تألیف حاج مراددوردی قاضی
45- چاپ و انتشارمجموعه اشعار یورک پایاسی (کریم قربان نفس)
46- مجموعه اشعار آتا–اوغول (کریم قربان نفس)
47- چاپ و انتشار کتاب رمضان و روزه حقینده
48- چاپ و انتشار دیوان اشعار خجایی
49- تألیف کتاب حضرت النبی نینگ سیرتی
50- چاپ و انتشارگل صنوبر (شیدایی)
51- چاپ و انتشار کتاب بهشت نامه (اشعار دولت محمد آزادی)
و بالغ بر 10 عنوان دیگر
با توجه به زحمات و تلاش های بیش از 60 ساله بی وقفه استاد حاج مراد دوردی قاضی در راستای خدمت به رشد و گسترش فرهنگ و ادب ایران عزیز و بویژه عارف برجسته حضرت مختومقلی فراغی شاعر ملی ترکمن برای تقدیر از شخصیت تلاشگر ایشان شایسته است تا المان و یا سنگ یادبودی در جوار آرامگاه مختومقلی فراغی برپا گردد.
ضمنا از جناب آقای دکتر محمود شالوئی ریاست انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور با عنایت به آثار و فعالیت های حاج مراد دوردی قاضی درخواست ثبت نام این شخصیت خدوم در فهرست مفاخر فرهنگی کشور را داریم.
ناز محمد یگن محمدی
ایران – گنبدکاووس
اردیبهشت 1403

نوشتن دیدگاه