ترکمن سسی– شصت و پنجمین نشست انجمن ادبی جیحون عصر جمعه هشتم تیر 1403 در کتابخانه خصوصی حاج ولی محمد خوجه، در محله قدیمی چای بویین گنبدکاووس برگزار شد. بررسی آثار و خلاصه ای از زندگانی شاعر کلاسیک ترکمن محمد ولی کمینه بخش اصلی این نشست ادبی بود.
این نشست حاوی دو بحش بود:
بخش اول به سخنرانی استاد نازمحمد یگن محمدی در باره شاعر ترکمن محمد ولی کمینه ( تاریخچه زندگی- آثار ) اختصاص داشت.
و در بخش دوم شاعران به شعرخوانی پرداختند و نویسندگان و اصحاب قلم دیدگاه های ادبی خود را بیان کردند.
نازمحمد یگن محمدی کارشناس بازرگانی بین الملل . مترجم زبان های انگلیسی – روسی سخنران اصلی نشست جیحون چکیده ای از سخنان خود را به صورت مکتوب ارسال نموده است که در پی می آید:
سال تولد و وفات محمدولی کمینه : ۱۷۷۰ – ۱۸۴۰ میلادی .
این شاعر ترکمن در خانواده ای شدیداً تنگدست و فقیر پا به عرصه گیتی نهاد. ازدواج با قربان بخت که ۲۹ سال زندگی کرد . دو پسر با نام های خدایار و الله یار . بعد از فوت همسر اول با خینای ماما ازدواج کرد که همسرش درگذشت . بار سوم با جوما گل ازدواج کرد که تا آخر عمرش با او زندگی کرد .
شاعر تهیدستان و پا برهنگان محمد ولی کمینه یکی از نمایندگان شاخص تاریخ ادبیات ترکمن در اواخر قرن هجده و نیمه نخست قرن نوزده دارای دیوانی به نظم و نثر . عصاره سخنانش صدای رسای مردم در برابر سختی معیشت و فقر و فلاکت، انتقادات تند و تیز و کوبنده در مقابل رشوه خواری قضات و کسانی که از کسوت مقدس روحانیت سوء استفاده می نمایند . انتقاد به نابرابری اجتماعی و حاکمان مستبد آن دوره . صراحت بیان ، احترام به بانوان .
عالی ترین سطح بیان ، مضامین عاشقانه ، لیریک ، غنایی . اوزان اشعار چهارده هجایی ۷+۷ ترکمن . شاعری شوخ طبع ، بذله گو .
بکارگیری آرایه های ادبی ، صناعات ادبی ، صنایع بدیع . دارای تشبیهات قوی ، تصویرگر چیره دست . شعر. « زولفنگ » اوج شعر عاشقی ، غنایی ، لیریک ، ریتمیک ، موسیقیایی آهنگین . صنعت مبالغه .
واکاوی اشعار محمدولی کمینه : شعرهای « غریب » و « غریبلق » در زمره شاهکارهای ادبیات دوره کلاسیک ، تاریخ ادبیات ترکمن می باشد .
در تاریخ ادبیات ترکمن قرن هجده میلادی، نام آوران برجسته و مشهوری به ثبت رسیده اند، تحت عنوان « یدی گن » هفت ستاره درخشان آسمان ادب و هنر که بصورت چکیده و مختصر ، بطور خلاصه به حضور خوانندگان و مشتاقان وادی ادب و هنر ، ایفاد می گردد:
۱- مختومقلی فراغی خلیفه ادبیات مشرق زمین ، سلطان شاعران آسیای مرکزی ، ترکستان ، شاعری عارف ، عدالت طلبی و ظلم ستیز ، متولد ۱۷۳۳ م .
نمونه شعر :
مختومقلی کونگله قایغی گتیرمه
بوبیر ایش واقتی در اوزونگ یتیرمه
سوزوم دینگلان یوق دییب اومسوم اوتورمه
جهان گینگ در چندان بیلن ده باردور
۲ – قربان عالی معروفی متولد ۱۷۳۵ م .
نمونه شعر « بو دنیا » :
غافل آدم مغرور اولما پانیغا
توتدوم توتدوم دیسنگ قاچار بو دنیا
رحمی یوق در ، ظلمی چوخدر آدما
گیجه گوندیز قانینگ ایچر بو دنیا
۳- سید نظر سیدی متولد ۱۷۶۸ م. سراینده اشعار اجتماعی و عاشقانه . در نهایت فرمانده و سرکرده میارزان .
نمونه شعر : « ساواشا باریلینگ »
دوشمان گلدی لباب بویون اود ایلاب
تورینگ بگلر اول دویشه باریلینگ
۴ – محمد ولی کمینه متولد ۱۷۷۰ م .
نمونه شعر :
دیسم قاضی لار کارینی ، آیدیب بولماز یارینی
یالان سوزلرینگ بارینی ، ساتارستگیز پولا ، قاضیم
۵ – قربان دردی ذلیلی ۱۷۷۹ م . خواهر زاده مختومقلی
نمونه شعر :
بوغریبلق اوستومیزدن گیتمه دی
کونگل مقصد مرادینا یتمه دی.
قابفی غم سیز منینگ واغتیم اوتمه دی
گزمه دیم هیچ کونگل خوشونگ ایچینده
۶- ملا نفس متولد ۱۸۱۰ م . سلطان سرزمین عشق . خالق اشعار غنایی، لیریک . از رزمندگان شرکت کننده در مقابله با یورش های خان های خیوه ، پادشاهان قاجار ، و حملات بیرحمانه روس ها .
نمونه ای از شعر مقاومت و پیکار :
کونگلوم سانگا نصیحت، گز سنگ سربسر گزگین
تانی دوست دوشمانی ، اویینگه با خبر گزگین
قانیم بیلن قارجاشسانگ – دایم مشتی پر گزگین
گزسنگ دنیا یوزونده – دایم تازه نر گزگین
قرق ییل مایا، گزینچانگ – بوتین بیر ییل نر گزگین
۷- آناقلیچ در ماتآجی متولد ۱۸۲۴ م . نمونه شعر :
آیاق ایله باش بولوندا
عاقیل لی لار یاش بولوندا
ایکی آزان دوش بولوندا
بوز اوستونده چانگ گتیرر
شایسته است در بررسی و مطالعه شاعر شهیر ترکمن نکاتی را یادآور شوم . نگارش صدرالاشاره چکیده موضوع سخنرانی بوده است . ضمنا ، وفق تحقیق اینجانب ، متآسفانه ، نسخه خطی ، دستنوشته به قلم خود شاعر فعلا ، یافت نشده است .
در تهیه این مقاله از شخصیت ها ، صاحب نظران ، استادان و نیز منابع ارزشمند زیر بهره برده ام . : محمد ابراهیم توکل – رحیم کاکایی – محمود عطاگزلی – یاشار نیازی – حاجی مراد دردی قاضی – فرهاد قاضی – حکیم بهرامی – آنادردی کریمی – زجب مختوم – امانلی نساری – دکتر بای محمد چندری – بایرام قلیچ فرزام – دایره المعارف ترکمن بایراق – نخستین همایش ملی تحقیقات ادبی با رویکرد مطالعات تطبیقی ۱۳۹۷ شمسی ، بررسی تآثیر ادبیات فارسی بر اشعار مخمد ولی کمینه شاعر ترکمن . دانشکده ادبیات و زبان های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی – دکتر سیاوش مرشدی چکیده مقاله دانشگاه آزاد گرگان اراءه شده به دانشجویان دانشگاه آزاد گمیشان ، کوموش دفه – نشست جمعیت فرهنگی هنری مختومقلی فراغی شهر کلاله تحت عنوان « کنکاشی در زندگی و آفرینش ادبی شاعر کلاسیک ترکمن محمد ولی کمینه توسط اساتید: قمرالدین سیدی و عطا نظر برزین . – درآمدی تطبیقی برانتقادهای سیاسی – اجتماعی محمد ولی کمینه شاعر ترکمن ، و ملک الشعرای بهار، توسط. اجه کعبه پنق و رزاق قدمنان – دکتر محمدرضا بیگدلی ضیغمی .
https://turkmensesi.net/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1/13802-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%88-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%88%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%DA%A9%D9%85%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D8%AC%DB%8C%D8%AD%D9%88%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B4%D8%AF-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1.html#sigProId8a738f602a
منبع: اولکامیز
دیدگاهها