از صنعت نفت تا انرژی هسته ای! یادداشتی به مناسبت سالروز کودتای ۲۸ مرداد

ترکمن سسی - مجتبی لشکر بلوکی - حدود یک قرن پیش اولین چاه نفت در شهر مسجد سلیمان توسط یک شرکت انگلیسی کشف گردید و دولت ایران که از این انرژی گرانبها آگاهی و درکی نداشت با یک قرارداد استعماری استخراج و فروش نفت را به آنان واگذار کرد.

 در زمان پهلوی اول نیز این قرارداد در سال ۱۳۱۲ تمدید گردید، پس از سقوط رضا شاه آگاهی، خواست و پیگیری نخبگان جامعه برای ملی شدن صنعت نفت و لغو قرارداد استعماری فراگیر شد.

با تلاش های دکتر مصدق و آیت الله کاشانی و حضور و حمایت مردم در نهایت صنعت نفت ایران در زمان نخست وزیری دکتر مصدق و ریاست مجلس آیت الله کاشانی ملی شد.

پس از این امر انگلیس در دادگاه بین المللی علیه ایران طرح شکایت و همچنین در شورای امنیت سازمان ملل نیز این موضوع را مطرح کرد.

دکتر مصدق عازم نیویورک شد و به دفاع از حقوق ملت ایران پرداخت. سپس به دادگاه لاهه رفته و با توضیحاتی که در مورد قرارداد نفت، شیوه انعقاد و تمدید آن داد، دادگاه بین‌المللی، خود را صالح به رسیدگی شکایت بریتانیا ندانست.

سپس مصدق درخواست انتقال وزارت جنگ به دولت را از شاه نمود. این درخواست از طرف شاه رد شد. به همین دلیل وی از نخست‌وزیری در ۲۵ تیرماه ۱۳۳۱ استعفا کرد و قوام توسط شاه نخست وزیر گردید .

 آیت الله کاشانی با صدور اعلامیه‌ای مردم را  علیه قوام تهییج کرد؛

“اگر قوام نرود اعلام جهاد می کنم و خودم کفن پوشیده با ملت در پیکار شرکت نماییم”.

و ۳۰ تیر مردم به خیابان امده و از مصدق حمایت کرده که درنهایت با ایستادگی آیت الله کاشانی شاه ناچار شد دوباره به نخست‌وزیری دکتر مصدق رضایت داد.

انگلیس به‌دنبال طراحی کودتا برای کنار گذاشتن مصدق بود لذا عملیات چکمه را طراحی کرد که این عملیات لو رفته و مصدق دستور تعطیلی سفارت انگلیس را داد و در مرحله بعد آمریکا را برای کودتاه همراه خود کرد.

 آمریکا به سازمان سیا اختیار تام با هزینه یک میلیون دلاری برای اجرای کودتای داد و سیا سرلشکر زاهدی را بهترین گزینه برای جایگزینی مصدق معرفی کرد.

 رضایت شاه جهت امضای دستور عزل مصدق، توسط اشرف پهلوی و شوارتسکف و با فشار رزولت انجام پذیرفت.

سازمان سیا برای خرید نماینده‌های مجلس، مبلغی را هزینه کرد تا در روزنامه‌ها، مقالاتی بر عیله دولت مصدق بنویسند، مصدق از نفوذ سیا در مجلس مطلع شد و مجلس را منحل کرد.

سیا و شبکه بدامن در ایران مقداری از دلارهای این کودتاه را به مخالفان مصدق دادند تا علیه وی، شورش به راه بیندازند.

روز کوتاه ۲۵مرداد تعیین شد که سرهنگ نصیری طی سخنرانی۲۴مرداد، علت شورش ها را مصدق اعلام و سپس اقدام به دستگیری وی در منزلش کرد، اما با در دست گرفتن ابتکار عمل توسط نیروهای ارتشی طرفدار مصدق در ۲۵ مرداد، کودتا شکست اولیه خورد و محمدرضاشاه مجبور به فرار از کشور گشت.

مجریان کودتا سعی نمودند تا کودتاه را در ۲۸ مرداد عملی کنند، لذا ابتدا موانع این امر که ارتشیان و طرفداران مصدق بودن را دستگیر کردند.

 پیشتر ما بین آیت الله کاشانی و دکتر مصدق (جریان های اسلامی و ملی گرایی) اختلاف افتاده بود و دکتر مصدق حمایت آیت الله کاشانی و مردم را از دست داده بود.

صبح روز ۲۸ مرداد، اوباشی در خیابان جمع شدند و فریاد مرگ بر مصدق داده و به خانه مصدق حمله و او را دستگیر کردند. با دستگیری مصدق، دولت او سقوط کرد.

سردسته ارازل و اوباش شعبان جعفری معروف به شعبان بی مخ بود سپس شاه دوباره به کشور برگشت.

پیامدهای کوتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ :

الف:  پیامدهای داخلی:
1⃣ پایان استقلال سیاسی و گماردن دولت های بعدی توسط شاه
2⃣ حذف مشارکت نخبگان در حکومت و جایگزینی با افراد فرمانبر شاه
3⃣ اتمام دمکراسی و احزاب سیاسی مستقل و تشکیل احزاب دولتی
4⃣ افزایش شکنجه های ساواک و نفوذ تا سطح مسائل شخصی افراد جامعه
5⃣ افزایش قدرت شاه و دیکتاتوری وی

ب: پیامدهای خارجی:
1⃣ از سر گیری روابط دیپلماتیک با انگلیس و آمریکا
2⃣ افزایش دخالت آنها در امورات داخلی ایران
3⃣ عقد قرارداد کنسرسیوم نفتی به نفع آنان
4⃣ ورود ایران به جنگ سرد به نفع آمریکا

درس عبرت تاریخی این کودتا:

1⃣ اولویت آمریکایی‌ها در برخورد با پدیده‌های بین‌المللی منافع ملی آنهاست نه چیز دیگری؛ لذا برای تأمین منافع ملی خود حاضر به حذف نزدیکترین، دوستان و متحدانش است.
2⃣ آمریکا ذاتاً بدعهد می باشد و فرقی نمی کند آمریکای ۷۰ سال پیش و اعتماد مصدق به آنها و صنعت نفت باشد یا آمریکای الآن و صنعت صلح آمیز هسته ای!!!
3⃣ استفاده از ابزارهای فرهنگی برای اثر گزاری در اذهان جامعه، چه چمدان های مملو از یادداشت‌ها و کاریکاتورهایی ، چه جنگ شناختی_ادارکی از طریق رسانه ها برای زدن دین، انقلاب و پیوند بین امام و امت.

 به قلم : مجتبی لشکربلوکی
       مدرس دانشگاه

نوشتن دیدگاه