ترکمن سسی – آنّادُردی کریمی در گزارش هفتاد و ششمین نشست انجمن ادبی جیحون نوشت که این جلسه در خانه فرهنگ شهرداری گنبدکاووس ساعت ۳ بعد از ظهر روز جمعه هفتم دی ماه ۱۴۰۳ به نقد و بررسی اشعار عبدالخالق آدمی (کمک اوغلی) اختصاص داشت.
مجری برنامه آقای لطیف ایزدی یکی از مؤسسین انجمن ادبی جیحون و مدیر مسئول مجله دیار ترکمن و سایت اولکامیز بودند.
مجری برنامه ضمن خوشامد گویی به شرکت کنندگان عزیز، سال جدید میلادی را به هموطنان مسیحی تبریک گفتند.
سپس درباره زندگی و آثار شاعر مطالبی را به اختصار بیان کردند. عبدالخالق آدمی متولد ۱۳۴۲ شمسی در شهرستان گنبد به دنیا آمدند. اما بیشتر در محیط روستا زندگی کردند. دایی او در زندگی ادبی ایشان تأثیر بسزایی داشته است و چیزهای بسیار زیادی را از ایشان آموختند. آدمی چهره چند وجهی دارد. او هم شاعر است و هم بخشی. با دنیای رسانه و مطبوعات هم آشنا است. به ویژه در زمینه طراحی جدول فعالیت چشمگیری داشته است. آدمی با تخلص کمک اوغلی از شاعران شناخته شده در ترکمن صحرا است.
آدمی کتابهای «مقدّس آرزولار»، «انه مهری»، «وجدانیم و اؤزیم» و «جان آتام» را در کارنامه خود دارد که این چهار اثر با همت مادی و معنوی آقای رشید ابرکار «کبابی یادبود» به چاپ رسیده است. در ضمن آدمی کتاب «نکته‌ها، داستان‌ها و لطیفه‌های طنز‌آمیز» را مشترکاً با رجب محمد بشارتی‌فر نشر نموده است.
مجری برنامه از دکتر یعقوب رحیمی داشلی برون، که مقدمه ارزشمندی بر آخرین کتاب ایشان یعنی «جان آتام» نوشته‌اند، دعوت کردند که توضیحاتی درباره شعر و ویژگی‌های اشعار عبدالخالق آدمی ارائه دهند.
دکتر رحیمی گفتند که من شعر آدمی را از گذشته پیگیری می‌کردم. به ویژه که ایشان در تلگرام برخی از اشعارشان را به اشتراک می‌گذاشتند و علاوه بر آن مقدمه‌ای بر کتاب «جان آتام» نوشته‌ام. البته در مقدمه در برخی موارد نگرش انتقادی هم داشته‌ام. در ضمن اشعار ایشان را ویرایش هم کرده‌ام.
عبدالخالق آدمی از شاعران پایبند به اصول شعر کلاسیک ترکمنی است…. وی تداوم‌گر راه مخدومقلی فراغی و از پویندگان مکتب ادبی اوست. ادامه‌ی مکتب فراغی به معنای تقلید صرف از پدر شعر ترکمنی فراغی نیست. آدمی بیانی امروزین در قالب‌های سنتی دارد. مسائل و مشکلات اجتماعی امروزین را به تصویر می‌کشد؛ همان‌گونه که فراغی تصویرگر عصر خویش بود.
در اشعار مخدومقلی پند و اندرز فراوان است و در اشعار آدمی نیز پند و اندرز را می‌توان مشاهده کرد…
عبدالخالق آدمی، هرچند در قالب‌های کلاسیک شعر می‌سراید اما در این قالب‌ها هم تازگی‌هایی دارد… در مجموع شعرهای آدمی از نظر قالب و … پیرو شعر مخدومقلی فراغی است.
دکتر رحیمی پس از توضیحاتی به شاعران چنین توصیه کردند که باید شاعران منتقد شعرهای خودشان باشند.
بعد از دکتر رحیمی، دکتر بای محمد چندری، معلم بازنشسته، بخشی و شاعر، به نقد و بررسی اشعار آدمی پرداختند. ایشان از برخی اشعار آدمی تعریف و تمجید کردند.
مسائل اجتماعی و بیان دردها در اشعار وی فراوان است. علاوه بر این از واژه‌هایی سود می‌جوید که امروزه فراموش شده‌اند و شاعر با آوردن این واژه‌ها آن‌ها را زنده میکند. این یکی از حُسن‌های شاعر است.
بای محمد چندری در ادامه به برخی از کاستی‌های شعر ایشان نیز اشارات مختصری داشتند.
شاعر در حسرت گذشته است. آرزوی بازگشت به عقب را دارد. تمام هم و غم شاعر گذشته است و به حال و آینده نگاهی ندارد و حتی نگاهش به آینده سرد است. آدمی دردها و حسرت‌ها را بیان میکند ولی راه و چاره‌ای پیشنهاد نمی‌کند. همانطور که آمد، امید به آینده در اشعارش کم است و به نسل امروز هیچ ایده‌ای ارائه نمی‌دهد.
اشعار وی توصیفی از پیرامون است که به نظم درآمده است و بسیار راحت‌الحلقوم است و شنونده نیازی نمی‌بیند که درباره این اشعار و مفاهیم آن اندیشه کند. چون مخاطب این مفاهیم را می‌داند و در ضمن در اشعار ایشان نگاه شاعرانه کمرنگ است.
در پایان برای شاعر آرزوی موفقیت و تندرستی داشتند.
عبدالخالق آدمی ضمن سپاس از دوستانی که به به نقد شعر او پرداختند، بر این نکته تأکید کرد که انتقاد نردبان من است. من همیشه گفته‌ام که از انتقاد استقبال می‌کنم و از دوستان بابت طرح نکات تازه سپاسگزارم.
محمود یاردم صادقی شاعر و نویسنده و از ترکمنان افغانستان که مدتی است در ایران سکونت دارند، با دعوت مجری به طرح دیدگاه‌های خود پرداختند. ایشان در ابتدا گفتند که نقاد نباید دیدگاه و نظرات خودش را به شاعر تحمیل کند.
آدمی برخی از لغات و اصطلاحات را که خیلی مطرح نشده بودند، در شعرهای خودش مطرح میکند. در اشعار آدمی آشنایی‌زدایی زیاد است و در ضمن معنایی را از فراغی و مردم گرفته است و در آن تغییراتی داده است .
صادقی برخی از اشعار شاعر را قابل توجه دانستند. برای نمونه یک مورد را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آوریم.
آرامگاه دییلیأر مازارستانا
سبأبی شول یرده آرام تاپیلیار
اوندان آنگیرسینی گؤرن بیلن یوق
آغیر توپراق بیلن اوستی یاپیلیار.
صادقی برای نکته تأکید کردند که شعرهای عبدالخالق آدمی عام فهم هست و ترکمنان افغانستان شعرهای این شاعر را زیاد مطالعه میکنند.
ناز محمد یگن محمدی نوشته کوتاهی را در ارتباط با شعرهای آدمی قرائت کردند و البته به این نکته نیز اشاره کردند که برخی از مطالب این نوشتار از مقدمه کتاب جان آتام به قلم دکتر یعقوب رحیمی داشلی برون اقتباس شده است. در ادامه مطالب ناز محمد یگن محمدی را با هم می‌خوانیم:
آدمی با تخلص کمک اوغلی از شاعران شناخته شده ترکمن صحرا است. محتوای اشعار کمک اوغلی بازتاب آئینه‌ی ایمان، عقیده، روحیات و اخلاقی آدمی است. پایبند به اصول شعر کلاسیک ترکمنی است آدمی بیان امروزین در قالب‌های سنتی دارد
اشعار از نظر فرم و قالب شامل قوشوق یا دورتلمه، مخمس یا بأشلمه، چهار پاره مطابق با قالب‌های سنتی است. برخورد با اخلاق نیک و بد جامعه در شعر او موج می‌زند. وی تداوم‌گر راه مختومقلی و از پونیندگان ادبی اوست. آدمی در مسیر همان استانداردهای آثار مختومقلی، ملانفس و مسکین قلیچ و… گام برمی‌دارد.
ایماژ یک نمونه تیپیک و مشخص از تغییر شیوه زندگی ایلی و عشیرتی کوچ‌نشینان صحرانوردان ر سکونت‌گاه‌های قبیله‌ی یموت در نوار مرزی سرحدات اترک دربازه زمانی اواسط قرن بیستم و دهه‌های پایانی قرن مذکور و دهه‌های نخستین قرن بیست و یکم.
فریادگر و صدای رسای درد و رنج و مشکلات تهیدستان. مسائل روز اجتماعی را به صورت شفاف به تصویر می‌کشد. سحرگاهان در خلوت خود با چشم‌هایی نمناک، با قلبی حساس و درد کشیده، دغدغه‌های فکری خود را با استفاده از گل واژه‌ها به نگارش درمی‌آورد و اشعار بسیار زیبا خلق میکند.
خوانندگان آثارش را به سمت صداقت، عدالت، انصاف و کسب نان و روزی خلال هدایت میکند. البته کمک اوغلی توانائی آن را دارد که با مطالعات گسترده در ادبیات ایران و جهان با جهان‌بینی علمی به دیدگاه فراملی و جهانشمولی گسترده دست یابد. هم در قلمرو سنت و هم در حیطه مدرنیته گام بردارد.
با امید به شکوفایی بیشتر و پربار شدن آفرینش‌های ادبی شاعر مردمی و پرتلاش ترکمن صحرا.
قمرالدین سیدی نویسنده و شاعر به نکاتی در ارتباط با شخصیت شاعر و اشعار او اشاره کردند.
ابتدا من به جناب عبدالخالق آدمی تبریک عرض می‌کنم. چون ایشان با نقد مخالف نیست و با شجاعت می‌گوید که اشعار من را نقد کنید. آدمی، انتقاد را نردبان خود می‌داند.
سیدی در مورد اهمیت آرایه‌های ادبی در شعر سخن گفتند. به نظر ایشان اگر شعر برخوردار از آرایه‌های ادبی باشد، خوب و جالب خواهد بود. در شعر شاعران مطرح انواع آرایه‌های ادبی وجود دارد. برای نمونه در شعر حافظ ایهام زیاد است
قمرالدین سیدی، بر این اعتقاد بودند که آدمی در اشعارش از عاریه‌های ادبی کم سود جسته است. شاعر بیشتر در چهار پاره شعر سروده است و در شعرهای ایشان ایهام کمتر دیدم.
حکیم بهرامی مترجم، شاعر و هنرمند بر این بار هستند که آدمی در شعرهایش حدیث نفس خود را به زبان می‌آورد…. آدمی شعرهایش را به زبان قابل فهم سروده است.
بهرامی در ادامه درباره شاعران هم توضیحاتی ارائه دادند. به نظر ایشان شاعر چون یک معمار عمل میکند.
دوستان دیگری چون دکتر حمید نظری، دکتر ابراهیم کلته، حاجی مراد آق، قربان جان سحرخیز و… درباره عبدالخالق آدمی و اشعارش نکاتی را مطرح کردند.
عبدالخالق آدمی از دوستان شرکت کننده و انجمن جیحون که فرصتی برای قرائت شعرهایش فراهم آوردند، تشکر و سپاسگزاری کردند.
خانم مریم زمانی از شاعران کلاله، به درخواست مجری برنامه، شعری از سروده‌های خودشان را قرائت کردند که در زیر با هم می‌خوانیم:
#باغئمئز
اوجئپسئز ائرانیار بیزینگ باغئمئز
باغتئ غارا بوُلدئ اوچوپ آغئمئز
آدام‌لانگ یۆرگی توقات گؤرۆنیأر
دۇنگدئ یۆرک یاتان اکن چاغئمئز
چشمأنینگ گؤزۆندن چوُغوپ دور لایئ
خاپادان دۇلوپدئر جنگلینگ جایئ
شوُوخونلئ ساچمایار گۆنم گۆنه‌شین
بولوت‌لانگ ائزئندا بوقانمئش آیئ
گؤزنکدن باقدئم باغئنگ اوُوحالئن
یازئندا گۆیز یاتئر سوُلدورئپ سالئن
گؤردۆم گؤوسۆندأکی سوُلان چمنی
چار طاراپدان یاغیار اوُد بیلن یالئن
بیر غارغا گلنمیش باغئنگ غاشئنا
دۇلدورئپ یئلانئ دگره-داشئنا
سایاسئن سالئپ دور هومای غوش‌سئراپ
بایغوش‌لار شأریکمیش اییه‌ن آشئنا
غوراتدئ گۆل‌لری بیر- بیرین تک- تک
نه دورنا غوُیدولار نه ده آق لک- لک
سایراق غوش‌لار اوچدئ آغلاپ کؤلۆندن
اؤز مۆلکۆنده توُرا دۆشدی کبه‌لک
از سوی انجمن ادبی جیحون به جناب عبدالخالق آدمی و همچنین به آقای رشید ابرکار لوح تقدیر و سپاس اهدا گردید.
در خاتمه جلسه، توسط آقای رشید ابرکار پذیرایی به عمل آمد.
علاوه بر دوستانی که نامشان در این گزارش آمد؛ بزرگواران دیگری هم در این جلسه حضور داشتند که اسامی آنان ذکر می‌شود:
فرهاد قاضی، آنّادُردی کریمی، احمد آتا، حامد شیرمحمدی، اراز محمد آدمی، بیرام دوردی جمالنژاد، پولاد صوفیزاده، سلیمه رجایی، حاجی طوی قلیچ طاطار، نورنیاز آق، عبدالکریم پورمحمدی، بهروز حاجی قادری، حاج ابراهیم سید، فریدون سیدی، حکیم قزلجه، وهاب سارلی، عبدالرشید جاهد، عبدالصمد صحتی و محمدرضا بهکهزاده.
از مسئولین محترم خانه فرهنگ شهرداری گنبد کاووس سپاسگزار هستیم که امکاناتی جهت برگزاری جلسات انجمن ادبی جیحون را فراهم آورده‌اند.
برای جنابان رشید ابرکار و عبدالخالق آدمی آرزوی موفقیت و تندرستی داریم.
در خاتمه گزارش، چند شعر از شاعر بزرگوار عبدالخالق آدمی را با هم می‌خوانیم:
سونگقی مکان
————–
آرامگاه دییلیأر مازارستانا
سبأبی شول یرده آرام تاپیلیار
اوندان آنگیرسینی گؤرن بیلن یوق
آغیر توپراق بیلن اوستی یاپیلیار
————————-
بأش گونلیک دونیأنی توتایین دییب
گیجه گوندیز جفا چکنلر یاتیر
قانخورلیقدان بویونلارین یوغنادیب
انسانلارینگ اؤیین ییقانلار یاتیر
————————-
یاغشی بولوب یامانلیغا یان برمأن
ایلینگ آلقیشینی آلانلار یاتیر
یانیندا هم عُمرین یامانا ساتیب
آدمزاد یاغیسی بولانلار یاتیر
———————–
نازیک بدنینه توپراق دگیرمأن
نأزین ساتان زیبا گؤزل لر یاتیر
اؤزگه لری آدم سانیندا گؤرمأن
منلیک دونون گییب گزنلر یاتیر
————————-
آغیر قوشونلارینگ اولی سرداری
اولام یاتیر آغیر قومونگ آستیندا
یۆز باشی مونگ باشی بولان بولسادا
آخردا قالانمیش آجال دستینده
————————–
گیریبدیرلر قارا یرینگ قوینونا
بی دین یاتیر همده مسلمان یاتیر
چؤکۆپ گیدن آغیر قومونگ آستیندا
پلان بایار همده پلان خان یاتیر
————————-
گرشیندأکی قوپباسینا قوانیب
غضب بیلن حؤکۆم سورنلر یاتیر
باها برمأن آدمزادینگ جانینا
قیرغین ادیب ایلی قیرانلار یاتیر
————————
گل نأدرسینگ آغیر قومونگ آستیندا
پاک یۆرک مهربان انه لر یاتیر
کأ بیرینده چاغاسینی چیرلادیب
یاشلیغیندا گچن سونالار یاتیر
————————
یاتیر شوندا تاریخ بویینی بزأب
ایل اوستونده قانات گرن شهیدلر
دیریلیکده ظالملارا باش انگمأن
حق یولوندا جانین برن شهیدلر
————————-
آرمان فلک آرمان سنینگ الینگدن
آتام یاتیر آغیر قومونگ آستیندا
قارا یر گؤزلرین ساومایار بیزدن
بارچالاری یوغودماغینگ قصدیندا
————————-
اولی پألیوان لار ، بایلار غریبلار
پلان خانلار هم گدالار یاتیرلار
قانلار دؤکوب آلماق اۆچین دۆنیأنی
آغیر قوشون سۆرن شالار یاتیرلار
————————-
آدمزادا یاغتی یولی گؤرکزن
علم اوجاغی بولان عالملار یاتیر
یاغتی گون گؤرکزمأن آدم اوغلونا
ظولمینا قوانان ظالم لار یاتیر
—————-
یالانچی دۆنیأده باقی قالان یوق
یاتیر دیب آیدارلار بیزه هم بیرگون
دیأن یالی آجال ، منینگ گؤونیمه
آخر نوبت یتر سیزه هم بیر گون
—————
آیدارلار بیزدن سونگ دۆنیأ گلنلر
یره سینگیب گیدن بیر پاخیر یاتیر
ینه ده آیدارلار عصرلار گچن
آدمی دییلیأن بیر شاهیر یاتیر
—————
شاهیرینگ یۆره گی
شاهیربنگ یۆرَگم ایلینگکی یالی
یؤنه شول یۆرکده دۆیغیسی باشغا
شاهیرینگ گرَگم ایلینگکی یالی
یؤنه ایل لر اوچین قایغیسی باشغا
——————–
شاهیرام آدم دیر آجیغار،سووسار
یؤنه آچ اؤلسه ده ایل حقین ایمز
شاهیرام ایل یالی هر زادی کۆیسأر
یؤنه دیلین دیشلأر یامان سؤز دیمز
——————-
سیران ادر بولوتلارینگ اۆستۆنده
گؤیأ شاهیرلارینگ دۆنیأسی باشغا
گیجه یاری قلم بولار دستینده
مدام یۆه گینده غوغاسی باشغا
——————–
سؤزلری پتجتلأب قورساغنا قویار
ایل لر یاتیب ایتلر اوولأن چاغیندا
ایل لرینگ دویمایان زادلارین دویار
دۆیغی لاری گۆللأب یۆرک باغیندا
——————–
اوغرین آغلاب اولی ایلینگ دردینه
ینه ارته گۆلر اولی ایل بیلن
آلقیش ادیب انسانلارینگ مردینه
ناماردلارا کأییش ادر دیل بیلن
——————
کأده قوشغی یازار گیجأنینگ یاری
کأده قوشغیلارام شاهیردان قاچار
کأ ماحال لار اونگماسادا بازاری
ارته سی سیرلارینگ اۆستینی آچار
——————-
انسانیت اوغرین ایزارلاب گزر
کأ آغلادیب کأ گۆلدیرر دۆنیأده
یۆرکدن سیزدیریب کاغذا یازار
شاهیر شیدیب ایز قالدیرار دۆنیأده
- نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- نظرات حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های اسلامی منتشر نمی‌شود.
- نظرات بعد از ویرایش ارسال می‌شود.