تفاوت ستر عورت و حجاب

ترکمن سسی - آرمان خرمالی: پیش از اسلام در زمانه جاهلیت زنان بی پرده می گشتند، و آرایش بدن و لباس خود را علنا ظاهر می کردند؛ چون این روش بداخلاقی و بی حیائی خلاف تعلیمات اسلام است پس به زنان حکم داده شد که در خانه ها اقامت کنند و و مانند زمان جاهلیت بیرون آمده، حسن و جمال خود را نمایان نکنند.

«يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ»(1)
ترجمه:« ای پیغمبر، بگو به زنان خود و دختران خود و زنان مسلمان که فروگذارند بر خود چیزی از چادرهای خود.»
خداوند جهت نجات زن از نگاه های تند و شهوت انگیز مردان و نیز جهت عدم دسترسی مردان به آن، به زن دستور داد که هنگام خروج از خانه بنابر ضرورت و نیاز طبعی یا شرعی چهره را با جلباب بپوشانند و با استفاده از آن زینت های خلقی و کسبی را (چهره، لباس، گوشواره، خلخال و...) پنهان سازد.

آیه ای که در اول ذکر شد فقط درباره پوشش چهره نازل شده و خداوند در این آیه امر کرده که به هنگام بیرون رفتن از خانه هایشان روی خود را با جلباب و چادر بپوشانند. جلابیب جمع جلباب است و عبارت است از بالاپوشی که زنان بر روی لباس می پوشند. اگر به اخبار و احادیث نبوی مراجعه کنیم به این نتیجه می رسیم که زنان بعد از نزول این آیه در زمان خود آن حضرت (ص) از چادر و نقاب استفاده می کردند و روی برهنه بیرون نمی آمدند.

امر به حجاب بعد از فرمان شریعت به ستر عورت و استقرار یافتن آن وارد شد، پس به ناچار باید پوشش امر شده در اینجا چیزی اضافه به آن چه باشد که در ستر عورت واجب است، به همین دلیل مفسرین اتفاق نظر دارند که منظور از جلباب، ردایی است که زن بر روی لباس هایش بر سر می کشد وبا آن همه بدن خود را می پوشاند و در زمان ما چادر نامیده می شود و آن چنان که بعضی گمان می کنند، منظور از آن ستر عورت نیست.(2)

حضرت ام سلمه (رض) عمل زنان را در زمان پیامبر (ص) بعد از نزول آیه اینگونه بیان می فرماید:« زمانی که آیه ایی (که اول ذکر شد) فرود آمد زنان  انصار هنگام خروج طوری خودشان را می پوشیدند که به مانند کلاغ سیاه بودند.(3)

مفهوم حدیث رسول الله (ص): زن در حالت احرام نقاب برنگیرد و دستکش نپوشد.(4)

از این آیه و احادیث معلوم می شود که زنان در زمان رسول خدا (ص) هیچ جای بدنشان را نمایان نمی ساختند و علاوه بر لباسی که موجب ستر عورت می شده ردایی دیگر (جلباب) که امروزه چادر نامیده می شود بر خود می انداختند و صورت و کفین خود را جز مقابل محارم و در حالت احرام ظاهر نمی ساختند.

متاسفانه در جامعه ی امروز ما معنی حقیقی حجاب درک نشده و این باعث بروز فتنه های گوناگون گردیده است. زیرا که ما حجاب را با ستر عورت اشتباه گرفته ایم، قبل از امت محمدی، امت های گذشته فقط به ستر عورت اکتفا می نمودند چنانکه روایت شده گروهی از مردم به منزل حضرت زکریا (ع) آمدند، ناگهان دیدند که زنی جوان و زیبا خانه را از حسن و جمالش زینت بخشید، از او پرسیدند کیستی؟ جواب داد؛ همسر زکریا (ع)، به زکریا (ع) گفتند: ای نبی خدا جل جلاله تو که اراده به دنیا نداری و به آن دل نبسته ای در حالی که با چنین زن زیبایی ازدواج نموده ای! حضرت زکریا (ع) فرمود: من بدین خاطر با او ازدواج نموده ام که نگاهم را منحصر به او بسازم و شرمگاهم را برایش حفاظت نمایم و زن نیکو و خوب در حقیقت از دنیا نیست.(5)

                       ای زن از فاطمه به تو اینگونه خطابست
                                                  ارزنده ترین زینت زن حفظ حجابست
                        فرمـان خــدا قــول نبی نـص کتابـسـت
                                                  از بهر زنان افضل طاعات حجابست

ستر عورت مخصوص زنان نیست و مردان را نیز شامل است، لیکن حجاب ویژه زنان است و متعلق به مردان نیست. تمام بدن زن عورت است و در هر حال باید پوشیده شود، به استثناء صورت و کفین و قدمین و حد عورت مرد از زیرناف تا زیر زانو که پوشیدن آن نیز فرض است.

برخی جهت اثبات بی حجابی از روایاتی استدلال می گیرند که وجه و کفین از پوشش استثناء شده اند و به زعم خویش مطمئن هستند که از شریعت اسلامی جواز آن را به اثبات رسانده اند؛ اما، در حقیقت این یک فریبی است که از معلومات غلط آن سرچشمه می گیرد. زیرا روایاتی که ظاهر نمودن وجه و کفین مستثنی شده اند، مربوط به ستر عورت اند و هیچ گونه تعلقی با حجاب ندارند، و آیات و روایاتی که به پوشش چهره و دو کف دست و قدم حکم می دهند مربوط به حجاب اند و تعلقی با ستر ندارند، بهرحال ستر و حجاب دو مسئله جداگانه می باشند.

پس در ستر عورت مرد و زن حکم شان یکی است، تنها فرقی که وجود دارد در حد ستر  می باشد، لیکن حجاب ویژه زنان است و برای مردان نیست، زیرا در نوعیت این دو مسئله همان تفاوت وجود دارد که در میان مرد و زن موجود است.

ستر فی نفسه لازم است و بر دیدن یا ندیدن شخصی موقوف نیست، زیرا پوشیدن اعضای مخصوص تقاضای فطرت و اخلاق انسانیت می باشد، بر مرد و زن لازم است که عورت خویش را از محارمشان؛ مانند پدر، مادر، برادر، خواهر، پسر، دختر و ... بپوشانند. اگر هیچ محرم یا نامحرمی آنجا موجود نباشد و مرد یا زن تنها باشد بازهم ظاهر نمودن عورت بدون از ضروریات مکروه است. برخلاف که فی نفسه لازم نیست، زمانی که بیننده ای نامحرم موجود باشد آن وقت زن چهره، کفین و قدمین را می پوشاند و الّا ظاهر نمودن آن در پیش محارم یا به تنهایی یا در نماز هیچ گونه قباحت شرعی ندارد، نه مفسد نماز است، نه از فساد اخلاقی و نه از فحشاء و بی عفتی است.

خلاصه اینکه ستر پرده حقیقی و حجاب پرده اضافی است، در شریعت اسلام پوشیدن اعضاء شهوت فی نفسه لازم و ظاهر نمودن آن بنابر ضرورت شرعی یا طبعی جایز است، و پوشیدن اعضاء حسن؛ مانند چهره، دو کف دست و دو قدم لازم نیست؛ البته، جاییکه اندیشه فتنه باشد؛ مثلا مرد اجنبی آنجا باشد پوشیدن آن لازم است. پس پوشیدن اعضای ستر؛ مانند اعضای نهانی اصل و ظاهر نمودن آن بنابر ضرورت است و ظاهر نمودن اعضاء حجاب؛ مانند، چهره و دو کف دست و دو قدم اصل و پوشیدن آن بنابر ضرورت می باشد.(6)

ابن مسعود (رض) لباس را جزو زینت قرار داده است، به دلیل قول خداوند که می  فرماید:«خذوا زینتکم عند کل مسجد» ترجمه:« هنگام هر نماز زینت خویش را برگیرید.» دراینجا منظور از زینت لباس است که هر شخصی عورت خویش را آن می پوشاند(7) اما در هر صورت هیچ قولی مبنی بر ظاهر نمودن وجه و کفین در مقابل مرد اجنبی جایز نیست.

صاحب تفسیر کابلی در تفسیر آِیه ای که در اول ذکر شد این چنین می آورند که:« یعنی علاوه بر پوشیدن بدن یک حصه چادر خود را پایین سر بر چهره هم آویزان کنند. در روایات است که در اثر نزول ای آیت زنان مسلمان در حین خروج از خانه ها بدن و چهره خود را چنان می پوشیدند که فقط یک چشم برای دیدن راه باز می ماند. ازین ثابت شد که در وقت فتنه باید زنان آزاد و حرّ نیز چهره خود را بپوشانند.(8)

طبری از ابن عباس (رض) روایت نموده که فرمودند خداوند دراین آیه به زنان مومن امر نموده که هنگام خارج شدن از منزل جهت انجام کاری، چهره هایشان را از بالای سرشان با چادر های بزرگ بپوشانند و تنها یک چشم را جهت دیدن بگذارند.(9)

منظور از قول خداوندی که فرمودند (علیهن) یعنی بر چهره هایشان، زیرا تنها صورت بود  که در زمان جاهلیت از زنان ظاهر بود.(10)

بدعت آشکار ساختن چهره

در روزگار معاصر، دعوت به تحولی جدید پدیدار شد که زن را به آشکار ساختن رخسار و برداشتن نقاب از چهره فرا می خواند و استدلال آنها این بود که روبند جزو حجاب شرعی نیست و صورت عورت نمی باشد، غافل از اینکه مسئله ستر عورت و حجاب دو مقوله ی جدا هست. این دعوت در میان توده های جوان و به خصوص نوگرایان آنها با استقبال روبرو شد، البته نه به دلیل اینکه دعوتی حق است، بلکه به این خاطر که پاسخگوی ندای هوس است و نفس هوس را دوست داشته، با شهوت مماشات دارد و شهوت در درون هر انسانی به ودیعه نهاده شده است.

شیخ محمد علی صابونی در تفسیر آیات احکام می فرماید: من نمی دانم از چه گناهی می خواهند رها شوند، حال آن که آنها زن را برداشتن نقاب از صورت خود و آشکار کردن زینت خویش در جامعه ایی راهنمایی می کنند که از شهوت شعله ور شده و در آتش هوس می سوزد و به هرزه گی و فسق فجور می بالد؟! اگر دعوت این نوگرایان محدود به زنان عریان و آرایش کرده به رسم جاهلیت هم می شد و آنها را به پوشاندن خود، حجب و حیا و پوشیدن جلباب (لباس بلندی که زنان بر روی سایر لباس های می پوشند) که خدای متعال آنها را به پوشیدن آن امر کرده است، امر می کردند و به آنها می گفتند: درمور پوشاندن صورت و کف دست ها، روا داری شده و آنها می توانند بدن خود را بپوشانند و صورت خویش را آشکار سازند، در آن صورت فاجعه سبک تر و قضیه آسان تر بود و دعوت آنها مور قبول واقع می شد، زیرا چنان روش تشریع تدریجی از طریق حکمت می بود، لکن آنها زن مومن و با حجاب و حیا را که خود را پوشانده است دعوت می کنند و آشکار ساختن صورت و خروج از حیا و وقار را برای وی زیبا جلوه می دهند و زن هم بخاطر عمل به کتاب و سنت و با این استدلال که صورت عورت نیست نقاب خود را بر می دارد.

واقعه ی زن مومن و مسلمانی که فرزندش در یکی از غزوات پیامبر ب شهادت رسیده معروف است که آن زن پسرش را درمیان شهداء جست و جو می کرد در حالیکه نقاب بر چهره داشت به وی گفتند با نقاب دنبال پسرت می گردی؟ او گفت: اگر فرزندم را هم از دست بدهم، حیای خود را از دست نمی دهم.

شگفتا از این افراد و امثال اینها که در چنین عصری که مردانش فاسد و جوانانش فاسق شده اند و فسق و فجور و هرزه گی در آن زیاد شده است، زن مسلمان را با نام دین دعوت به آشکار ساختن صورت می کنند در واقع، فقهایی هم که معتقدند صورت، عورت نیست شرط کرده اند که خوف فتنه وجود نداشته باشد و در صورت خوف فتنه، آشکار ساختن آن حرام است، ولی آیا در این عصر خوف فتنه وجود ندارد؟

آیا عاقلانه است که اسلام زن را فرمان دهد که مو و پاهای خویش را بپوشاند ولی به وی اجازه دهد که صورت خویش را آشکار سازد؟ فتنه صورت بزرگ تر است یا فتنه پا؟ آیا وقتی اسلام مباح نمی داند که زن پاهایش را بر زمین بزند تا صدای خلخال های وی شنیده نشود و مردان تحریک نشوند، آیا شما فکر می کنید که به زن اجازه می دهد که صورت خود را که اصل زیبایی و منبع فتنه و کمینگاه خطر است، آشکار نماید؟!(11)

کسانی که نقاب و پرده را برای خودشان ننگ و عار می شمرند، تنها راه از بین بردن آن اینست که با صراحت تمام بیزاری خود از اسلام و احکام آن اعلام بدارند، زیرا همین اسلام است که به این چیز های بد و نامطلوب به عقیده خودشان از قبیل حجاب، چادر و پوشیدن صورت امر می کند.

اجماع ائمه اربعه بر وجوب پوشیدن چهره
فقهای مذهب حنفی معتقدند که جایز نیست زن چهره اش را در جلو مردان بیگانه ظاهر کند، زیرا کشف چهره فتنه انگیز است. از این رو در کتب فقهی خویش یادآور شده اند مبنی بر اینکه مسلمانان اتفاق نظر دارند که سفرکردن زن در حالت ظاهر کردن چهره ناجایز است و اینک پاره ای از فتاوای مذهب حنفی را در ذیل ذکر می کنیم:

علامه ابوبکر جصاص یکی از علمای بزرگ مذهب حنفی می گوید: زن جوان موظف است چهره اش را در برابر مردان بیگانه بپوشاند و به هنگام بیرون رفتن از منزل حجاب و عفتش را رعایت کند تا با نگاه کردن به وی فتنه ای روی ندهد تا اهل شک و گمان در وی طمع نکنند.(12)

شمس الائمه سرخصی حنفی می گوید: حرام بودن نگاه کردن به خاطر خوف فتنه است، و بیم فتنه زمانی خواهد بود که به چهره زن نگاه شود و اغلب زیبایی هایش،نسبت به سایر اعضایش، در چهره اش گرد آمده اند.(13)

امام علاءالدین حنفی می گوید: زن جوان نهی شده است که رد مقابل مردان چهره اش را ظاهر کند. علامه ابن عابدین شامی می گوید: معنایش این است که زن نهی شده تا چهره اش را ظاهر کند تا مبادا مردان او را ببینند و در فتنه نیفتند؛ زیرا به هنگام کشف چهره، گاهی نگاه با شهوت صورت می گیرد.(14)

همچنین وجوب پوشاندن چهره زن حتی در حالت احرام، از علمای احناف نقل شده است، در صورتی که مردان بیگانه همراه آنان باشند.(15)

امام طحاوی حنفی می گوید: برای زن جوان ممنوع است که جلوی مردان بیگانه چهره اش را ظاهر کند.(16)

مفتی اعظم پاکستان، علامه مفتی محمد شفیع دیوبندی رحمه الله می گوید: مذاهب اربعه و جمهور امت اتفاق نظر دارند بر این که برای زنان جوان جایز نیست که چهره و دستانشان را در برابر مردان بیگانه ظاهر کنند.(17)

فقهای دیگر مذاهب هم اتفاق نظر دارند که آشکار ساختن صورت و دست ها برای زنان جایز نیست که شما برای مطالعه بیشتر می توانید به کتاب گفتمان حجاب اثر دکتر محمد بن عبدالرحمن العریفی ترجمه ام حسّان ملازهی مراجعه کنید.

به جز این هزاران قول از علمای معاصر احناف و سایر مذاهب اسلامی در اقصی نقاط جهان به این مقوله یعنی جلباب و نقاب قائل هستند که از آنها می توان به شیخ محمد علی صابونی حنفی، شیخ مصطفی صبری حنفی مفتی دولت عثمانی، شیخ محمد زاهد کوثری حنفی، مولانا صفی الرحمن مبارکپوری حنفی،علامه محمد امین شنقیطی از موریتانی، شیخ عبدالحلیم محمود شیخ اسبق الازهر مصر، شیخ حسن البنا مرشد جماعت اخوان المسلمین مصر، دکتر محمد سعید رمضان بوطی اهل سوریه، شیخ الازهر محمد ابوالفضل مصری و ... نام برد.

آرمان خرمالی - مرداد ماه 96

منابع :

1-احزاب 59
2-تفسیر آیات احکام، ص404، شیخ محمد علی صابونی، بنقل از البحر المحیط، زادالمسیر و حاشیه جمل بر جلالین
3-سنن ابوداود، ج2، ص212
4-صحیح بخاری، ج1، ص284، ابوداود ص260
5-حجاب زن مسلمان، مولوی عبدالصمد غیاثی، ص48 و49 بنقل از تفسیر روح البیان، ج7، ص183
6-همان، بنقل از پرده شرعی
7-همان، ص71
8-تفسیر کابلی، ج5، ص165 منزل پنجم، نشر احسان، چ 11
9-حجاب زن مسلمان، مولوی عبدالصمدغیاثی، ص84 بنقل از تفسیر ابن جریر طبری، ج10، ص33
10-همان، ص85 بنقل از البحر المحیط، ج7، ص250
11-تفسیرآیات احکام، شیخ محمدعلی صابونی حنفی، ص185 تا 188
12-گفتمان حجاب، دکتر محمد بن عبدالرحمن العریفی، ت ام حسان ملازهی، ص73، بنقل از احکام القرآن جصاص، 3/458.
13-همان، بنقل از مبسوط سرخسی، 10/152.
14-همان، بنقل از حاشیه ابن عابدین، 2/488.
15-همان، ص74، بنقل از حاشیه ابن عابدین، 1/272.
16-همان، بنقل از حاشیه ابن عابدین، 1/406-408 و بحرالرائق ابن نجیم، 1/284 و فیض الباری علامه انورشاه کشمیری، 4،24 و 308
17-همان

یادآوری :
هدف پایگاه خبری ترکمن سسی ، گسترش اطلاع رسانی است. لذا انتشار این مطلب به معنای تایید محتوای آن نیست. این پایگاه خبری آماده ی انتشار نظرات احتمالی مخاطبان گرامی درباره ی محتوای این مطلب می باشد.

نوشتن دیدگاه