ترکمن سسی - اسب اصیل تركمن، با ویژگی‌های ظاهری منحصربه‌فرد، یكی از زیباترین و ارزشمندترین نوع اسب در ایران به شمار می‌رود كه خاستگاه اصلی آن در تركمن صحرا و منطقه رازوجرگلان در استان خراسان شمالی است...
اسب اصیل تركمن، با ویژگی‌های ظاهری منحصربه‌فرد، یكی از زیباترین و ارزشمندترین نوع اسب در ایران به شمار می‌رود كه خاستگاه اصلی آن در تركمن صحرا و منطقه رازوجرگلان در استان خراسان شمالی است. اسب‌هایی كه با اندام‌هایی كاملاً تراشیده و در غایت زیبایی، چند سالی است در مركز توجه قرار گرفته‌اند و مسئولان كمر همت برای معرفی و حفظ این ذخایر ژنتیكی بسته اند.
در اواخر دهه 40 و پس از آن به دلیل ورود اسبهای خارجی از كشورهای پاكستان و انگلستان، آمیزش بی‌‌حساب و كتاب‌نژاد اصیل تركمن با سایر‌نژادها اتفاق افتاد. این موضوع بسیاری از كارشناسان را از احیای اسب اصیل تركمن ناامید كرده بود. اما مسئولان تصمیم گرفتند برای حفظ ذخایر ژنتیكی این‌نژاد، طرح ژنوتایپینگ (شناسایی ژنتیكی) را اجرا كنند كه تاكنون هم اتفاقات خوبی در این زمینه رخ داده است.
صدور شناسنامه بین‌المللی
یكی از موضوعاتی كه در سطح ملی به‌عنوان یك طرح كلان از آن یاد می‌شود، شماره‌گذاری و ثبت دام از جمله اسب است. با این تفاوت كه اسب تركمن برای دریافت شناسنامه نیاز به طی كردن مراحل مختلف دارد. نمونه‌های خون و مو و حتی دی. ان. ای كه از اسبهای تركمن گرفته می‌شود، به آزمایشگاه‌های مرجع ارسال می شود و پس از تأیید اصالت و خلوص‌نژادی آن از سوی این آزمایشگاه‌ها، به‌عنوان اسب اصیل تركمن صاحب شناسنامه خواهد شد. آمیختگی‌هایی كه در سال‌های گذشته در این بخش اتفاق افتاد، بدون برنامه بود و هدف خاصی نداشت كه نتیجه آن حركت اسب اصیل تركمن به سمت انقراض بود، اما با شناسنامه‌دار كردن این اسب‌ها، اوضاع بهبود پیدا كرد.
معاون امور دام جهادكشاورزی استان با بیان اینكه اسبهای تركمن جزو مخازن ژنتیكی به شمار می‌روند، گفت: طرح ملی و استانی به‌منظور شناسایی جایگاه‌های ژنی یا اصلاح‌نژادی اسب در دستور كار قرار دارد كه شناسایی اسبهای دارای اصالت متناسب با‌نژاد، میكروچیپ و اندازه‌گیری سایر پارامترهای مرتبط در همین راستاست. «كوروش جمشیدی رودباری» درباره اهمیت هویت‌دار كردن دام از جمله اسب بیان كرد: طبق شماره‌گذاری و شناسنامه‌هایی كه صادر می‌شود، دام در هركجای كشور كه باشد قابل ردیابی است و مالك آن نیز مشخص است. به گفته وی، تعداد جمعیت اسب در استان از‌نژادهای مختلف بیش از حدود 8 هزار راس است كه از این تعداد، طبق آمار موجود 2150 راس آن اسب اصیل تركمن، 4700 راس اسب دوخون (تركمن‌ـ‌تروبرد) و 700 راس نیز ریزاسب، به شمار می‌رود. همچنین 450 راس نیز از سایر‌گونه‌ها از جمله كاسپین، كرد و عرب در استان وجود دارد كه خیلی ردیابی نشده اند. وی با بیان اینكه انجام آزمایشات ژنومیك برای تشخیص اصالت اسب‌ها دارای هزینه‌های زیادی است، گفت: این آزمایش‌ها برای 100 راس اسب در سال‌های گذشته انجام شده و این تعداد با تأیید آزمایشگاه مرجع دارای شناسنامه بین‌المللی شده‌اند. برای امسال هم نمونه‌برداری از 11 راس اسب مورد موافقت قرار گرفته است كه باید دید اعتبارات موردنیاز آن اختصاص پیدا می‌كند یا خیر؟
جمشیدی رودباری ادامه داد: برای نمونه‌گیری و انجام آزمایشات مربوط به این 11 راس اسب حداقل به 60 میلیون تومان پول نیاز داریم، در حالی‌كه كل اعتبارات معاونت امور دام استان حدود 150 میلیون تومان است. برای همین نمی‌توان انتظار داشت كه همه مأموریت‌ها و وظایف این معاونت را نادیده بگیریم و فقط در یك بخش هزینه كنیم.
وی این را هم گفت: به دلیل زمانبر بودن آزمایشات روی نمونه‌ها و البته هزینه بالای آن، نمی‌توان سالانه بیش از 20 مورد نمونه‌برداری كرد.
نبود آزمایشگاه مرجع و ارسال نمونه‌ها به خارج از كشور
یكی از دغدغه‌هایی كه برخی از كارشناسان درباره آینده اسب اصیل تركمن دارند، این است كه به دلیل نبود آزمایشگاه مرجع برای تشخیص اصالت این اسب‌ها، نمونه‌های این حیوانات و حتی دی. ان. ای آنها به كشورهای دیگر ارسال می‌شود. كارشناسان معتقدند این كشورها می‌توانند با كشت دی. ان. ای اسبهای تركمن، اقدام‌های مربوط به اصلاح‌نژادی را در كشور خود انجام دهند و اسب تركمن را از انحصار این منطقه خارج كنند.
معاون امور دام جهادكشاورزی استان معتقد است: این مباحث تخصصی است و باید كارشناسان این بخش در وزارتخانه آن را بررسی کنند. در عین حال «عبدالغفور تخله» گفت: این‌گونه نیست كه اسب اصیل تركمن فقط در محدوده گلستان یا كشور ایران باشد، بلكه به دلیل صادرات این حیوان، در بسیاری از كشورها اسب اصیل تركمن وجود دارد.
وی بیان كرد: از این بابت هیچ نگرانی در كشور نداریم زیرا كشورهایی كه ما برای آنها نمونه‌ها را ارسال می‌كنیم، صاحب اسب تركمن هستند.
پرورش صنعتی اسب اصیل تركمن در استان
پرورش اسب تركمن با تمام ظرفیت‌هایی كه در استان به‌ویژه در مناطق شرقی و تركمن صحرا وجود دارد، تا چند سال قبل به‌طور كامل به‌صورت سنتی انجام می‌شد. اسبهای تركمن در مزارع و حاشیه جاده‌ها به‌ویژه در مناطق روستایی رها شده بودند و خرید و فروش آنها نیز با قیمت اندكی انجام می‌گرفت. حالا بسیاری از روستاییان و دارندگان اسب تركمن به ارزش مادی و معنوی این حیوان پی برده‌اند برای همین متقاضیان زیادی برای سرمایه‌گذاری در این بخش وجود دارند، زیرا می‌دانند كه این سرمایه‌گذاری، پس از گذشت چند سال، سودآوری چندبرابری برای آنان خواهد داشت. باید توجه داشت كه اسب نیز مانند دیگر منابع موجود در طبیعت، ثروتی ملی به شمار می‌رود و فعالیت در زمینه پرورش آن اگر از حالت سنتی، خارج شدند و به شكل صنعتی درآید، توجیه اقتصادی فراوانی خواهد داشت و در رقابت‌‌های اقتصادی به دلیل داشتن توانمندی‌‌های ژنتیكی پایان‌ناپذیر، حضوری پایدار و مستمر خواهد داشت. معاون مدیریت امور دام جهادكشاورزی استان معتقد است كه وضعیت پرورش اسب به‌صورت صنعتی و باشگاه‌داری در گلستان چندان مطلوب نیست و ضعف‌های زیادی وجود دارد.
وی در این‌باره گفت: با اتفاقاتی كه در سال‌های اخیر رخ داده و تلاش‌هایی كه برای معرفی و شناساندن اسب تركمن انجام شده است، استقبال سرمایه‌گذاران افزایش یافته است.
صدور مجوز 7 واحد پرورش اسب
جمشیدی رودباری افزود: در دو سه سال اخیر مجوز 7 واحد پرورش صنعتی اسب اصیل تركمن در استان صادر شده است كه ظرفیت اسمی آنها 331 راس است كه البته‌نژادهای دیگر هم در این واحدها پرورش داده می‌شود. همچنین 4 واحد از فارم‌های پرورشی در استان، دارای باشگاه سواركاری هستند و همین موضوع باعث رغبت بیشتر مالكان برای توسعه فعالیت‌ها شده است.
وی با بیان اینكه ساخت محل و جایگاه نگهداری اسب چندان هزینه بر نیست، گفت: ساختمان مانند گاوداری صنعتی احداث می‌شود و علاوه بر هزینه‌های نگهداری و فضای تمرینی و... به ازای هر راس اسب باید 10 میلیون تومان هزینه شود، اما همین اسب حداقل از 12 میلیون تا 60 میلیون تومان به فروش می‌رسد كه سود خوبی را نصیب مالكان و پرورشدهندگان می‌كند.
این مسئول با بیان اینكه پرورش اسب تركمن، سود خوبی را نصیب پرورشدهندگان می‌كند، افزود: هر پرش یك نریان اصیل و خوب برای جفت‌گیری 4 تا 8 میلیون تومان قیمت دارد و خیلی‌ها هم این هزینه‌ها را پرداخت می‌كنند؛ چون می‌دانند خیلی زود، تبدیل به سرمایه فراوان می‌شود. وی معتقد است: پرورش هر یك راس اسب اصیل تركمن حداقل برای 3 نفر شغل ایجاد می‌كند. از طرفی هم علاوه بر پرورش و نگهداری این‌نژاد در صورتی كه میادین مخصوص مسابقات اسب تركمن، مسابقات پرش از مانع، توسعه صادرات و اصلاح‌نژادی را داشته باشیم، برای پرورشدهندگان بسیار مقرون به صرفه خواهد بود.
مشكلی برای صادرات اسب وجود ندارد
یكی از مواردی كه همواره جزو موانع سودآوری در بخش پرورش اسب اصیل تركمن از آن یاد می‌شد، موضوع صادرات آن است. كارشناسان دامپزشكی استان معتقدند که همچنان این موضوع دارای محدودیت است.
«علی‌اصغر میر افضلی»، مسئول قرنطینه و امنیت اداره كل دامپزشكی استان در این‌باره گفت: برخلاف اینکه گفته می‌شود صادرات و خروج اسب از كشور مشكلی ندارد، اما در این‌باره مطلبی به ما ابلاغ نشده است. وی افزود: دامپزشكی برای مباحث مربوط به قرنطینه و واكسیناسیون مشكلی ندارد و اگر امور دام وزارت جهادكشاورزی اجازه صادرات بدهد، ما هم اقدام‌های مربوط به خود را انجام می‌دهیم. چند نفر برای صادرات اسب اعلام آمادگی كرده بودند كه نتوانستند مجوزهای لازم را بگیرند.
در عین حال كارشناسان امور دام جهادكشاورزی استان مدعی هستند که ممنوعیت صادراتی اسب اصیل تركمن لغو شده و متقاضیان مشكلی برای انجام این كار نخواهند داشت.
عبدالغفور تخله، معاون امور دام جهادكشاورزی استان در این‌باره گفت: محدودیت و ممنوعیت صادراتی رفع شده است و هر كسی كه بخواهد اسب صادر كند، با مشكلی مواجه نمی‌شود.
وی بیان كرد: در شرایط فعلی كه زمینه برای پرورش و صادرات فراهم است، می‌توان به توسعه صنعت پرورش اسب اصیل تركمن در استان امید بست. اما تاكنون تقاضایی برای صادرات اسب در استان نداشته‌ایم و می‌توانیم برای آینده زمینه‌های آن را فراهم كنیم.
البته این را هم باید گفت كه برای صادرات، نیاز است كه اسب‌ها دارای شناسنامه بین‌المللی باشند. با وجود اینكه فقط 100 راس اسب در استان دارای این شناسنامه هستند، چندان نمی‌توان به صادرات آن دلخوش كرد.
منبع : فریده ستایشگر خبرنگار همشهری گلستان
- نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- نظرات حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های اسلامی منتشر نمی‌شود.
- نظرات بعد از ویرایش ارسال می‌شود.