عید قربان و ترکمنها

ترکمن سسی،عبدالمناف آق ارکاکلی :این روزها می توان از میان تپه ماهورهای صحرا،از درون کوچه پس کوچه های شهر و از سخنان مردم ترکمن ندای عید قربان را شنید،عیدی که برای ترکمنها از جایگاه خاصی برخوردار است.

تقریبا هر قوم و ملتی با توجه به عقاید و ارزش های مذهبی و آسمانی خویش برای رضایت پروردگار خود قربانی می کردند،برخی از تمدن ها برای رضایت خدایان خویش انسانها را قربانی آنها می نمودند چرا که اعتقاد آنها می گفت که خدایان از خون قربانی ها خشنود می شوند.
در میان ترکمنها عید قربان بزرگترین عید محسوب می شود و ترکمنها در این عید شادی خاصی میان خویش لمس می کنند و بسیاری از خصومت ها به حرمت این عید تبدیل به دوستی و برادری می شوند،بسیاری از تاریخ های عروسی و شادی در این روز به وسیله یاشولی ها معین می گردد.
ترکمنها چون سایر مسلمانان جهان از عقاید اسلامی خویش در برگزاری باشکوه تر عید قربان تبعیت می کنند ولیکن این قوم در برگزاری جشن عید قربان رسوم و سنت های زیبای خویش را دارد.
ترکمنها به صله رحم یا همان دید و بازدید بین اقوام،دوستان و آشنایان بسیار اهمیت می دهند،هر گاه دو جوان دختر و پسر باهم دیگر نامزد باشند و در اصطلاح ترکمنها آدقلی باشند در عید قربان خانواده داماد به عروس تحفه و هدایایی اهدا می کند که با عنوان عید پای(سهم عید) در میان این قوم خطاب می شود.
کسی از بزرگان و ریش سفیدان ترکمنها را نمی توان دید که خاطره ای از تاب های ترکمن ها در ایام عید قربان نداشته باشد،تاب هایی که با عنوان سالانچاق در میان ترکمنها شناخته می شود در گذشته های نه چندان دور بسیار به چشم می خورد که امروزه با گسترش شهرنشینی و کمبود فضای محل زندگی استفاده از این سالانچاق ها بسیار کم شده است و فقط در روستاهای ترکمن نشین و مرزی به صورت نادر به چشم می خورد.
شاید پدران ترکمنها اعتقاد داشتند که با این سالانچاق ها کودکان آنها به آسمان نزدیک تر می شوند و پستی و بلندی های زندگی را به ناخود آگاه به کودکان ترکمن آموزش می دهد.
نظافت خانه ها چند روز قبل از عید قربان در ترکمن صحرا رسمی قدیمی است که زنان و دختران جوان ترکمن خانه تکانی اساسی میکنند و همه اسباب خانه را از کوچکترین گردوخاکی پاک می کنند،نکته جالب توجه در این مورد همکاری صمیمانه ترکمنها با همدیگر است،در بسیاری از روستاها دختران ترکمن به طور نوبتی هر روز خانه همدیگر را خانه تکانی می کنند،گاهی اوقات مشاهده می شود دختران و زنان ترکمن قریب به صدکیلومتر برای کمک به خواهر،خاله،زن برادر و...مسیر طی می کنند تا در خانه تکانی کمکی برای وی باشند.
در سفره عید ترکمنها به راحتی می توانید نان ها و غذاهای سنتی چون پیشمه،کوکئن و چاپات را مشاهده کنید که با دستان هنرمند زنان ترکمن چند روز قبل از عید طبخ شده میان همسایه ها به رسم محبت پخش می شود و بر سفره عید نیز به رسم مهمان نوازی می توان این هنر آشپزی زنان ترکمن را لمس کرد.
قدیم الایام  دختران ترکمن در روستاهای خویش بالای تپه ماهورهای صحرا با لباس های قرمز و سبز ترکمنی جمع شده و شعرهای ترکمنی که بیشتر آمال و آرزوهای ساده آنان بود می خواندندکه امروزه اثری از آن نیست.
پوشیدن لباس های نو در حد توان مالی خانواده های ترکمن از ایام دیرین میان ترکمنها رسمی پسندیده بوده است که این ایام نیز شهرهای ترکمن نشین جایی برای سوزن انداختن ندارد چرا که ترکمنها مشغول خرید عید برای خویش و خانواده هایشان هستند.
در عیدگاه و نماز عید هرکسی با اقوام و آشنایان خویش حاضر می شود و شور خاصی میان ترکمنها و خنده محبت آمیزی بر لب مردمان این قوم حکمفرماست،بعد از اقامه نمازعید بلافاصله مراسم قربانی به جای آورده می شود،البته در روستاهایی که فاصله آنها با مکان عیدگاه دور است یا نماز عید در آنجا برپا نمی شود،ترکمنها بعد از نماز صبح قربانی می کنند.
در مراسم قربانی نیز ترکمنها مراسم خاص خویش را دارند که در برخی از آنها رگه هایی از خرافات دیده می شودکه در عصر حاضر بسیار کم و روبه افول است مثلا بعد از اولین طبخ گوشت قربانی در روغن آن چهره خویش را مشاهده می کردند اگر چهره صاف بود یعنی قربانی قبول شده است،دست به خون قربانی که بر زمین ریخته شده بود نمی زدند تا خشک شود یا خون قربانی را به پیشانی همدیگر میزدند که اشاره شد اینگونه رفتارها بسیار کم و روبه افول است، شایان ذکر است که کندن گودالی کوچک برای خون قربانی،استفاده از نمک و ذغال وسط گودال در عصر حاضر نیز بسیار استفاده می شود که نیاز به تحقیق و بررسی علت این عمل دارد،در عقیده ترکمنها اولین قطره خون قربانی که ریخته شد موجب بخشیده شدن گناهان صاحب قربانی می شود یا اینکه قربانی روز قیامت صاحب قربانی را سوار و از پل صراط عبور می دهد که صحت و سقم این مطالب با آخوندهای معزز ترکمن است.
گوشت قربانی نیز اصولا به سه قسمت تقسیم می شود یک قسمت برای خانواده،قسمتی برای مهمان ها و قسمتی برای فقرا کنار گذاشته می شود که به تبعیت از سنت حضرت محمد (ص) صورت می گیرد.
در میان مردم که پا بگذاریم،از خاطرات شیرین خویش و رسوم زیبای عید قربان می گویند،اما این روزها بسیاری از خانواده ها غم و شادی را باهم تجربه میکنند، بسیاری از مردم ترکمن وقتی با آنها صحبت می کنیم از درد فقر و گرانی می نالند و بسیاری نیز با قبول هزینه های گزاف و بدهی های بالا به استقبال عید قربان می روند تا مقابل زن و بچه های خویش شرمنده نباشند،از آشنایان نیز می شنویم برخی از مردم امسال قربانی نمی کنند و عید قربان را بی قربانی سپری می کنند.
یکی از ریش سفیدان ترکمن درباره این موضوع گفت: زمانی که من کودک بودم کمتر کسی عید قربان جلوی خانه اش قربانی نمی کرد،البته آن زمان وضعیت گرانی ها اینگونه نبود و از سویی اگر در محلی شنیده می شد که فلانی امسال قربانی نمی کند تمام روستا یاشهر بسیج می شدند تا حداقل یک گوسفند برای وی تهیه کنند که بی نصیب نماند،اگر در محلی فردی بی قربانی می ماند قبل از اینکه خودمان از گوشت قربانی بخوریم به آن فرد از قربانی خود می دادیم و نمی گذاشتیم ناراحت شود،بسیار ناراحت کننده است که همه جلوی خانه هاشان قربانی کنند و مسلمانی از خجالت اینکه قربانی نمی کند از خانه خویش بیرون نرود،یا کودکان فقیری لباس های نو نپوشند یا لباس بی کیفیت به تن کنند،مردم جامعه باید به فکر هم باشند.
عید قربان در ترکمن صحرا عید شادی و در هر خانه ای به روی مهمانان باز است،امیدواریم امسال همه کنار همدیگر ایام خاطره انگیزی داشته باشیم و گرانی ها مانع از شادی دختران و پسران ترکمن نشود.

نوشتن دیدگاه